Alle vachttypen en patronen van katten

Bij een kat denken we al snel aan een knuffelbare haarbal. Alleen zitten er nogal wat verschillen in hoe deze haarballen er dan precies uitzien. Katten komen namelijk in allerlei verschillende soorten kleuren, meestal zelfs in meerdere kleuren. Deze verschillende mengen zich over de vacht van de kat in allerlei verschillende patronen. Naast kleuren en patronen zijn er ook nog vele verschillende soorten types vacht te vinden. De meeste katten zijn kortharig, maar ook bestaan er langharige katten en zelfs haarloze katten! Hier zetten wij al deze onderscheiden voor jou op een rijtje.

Vachttypen bij de kat

De meeste mensen kennen de majestueuze Maine Coon wel met zijn prachtige langharige vacht. Maar wist je dat de meeste katten kortharig zijn, zoals bijvoorbeeld ook de bekende Britse Korthaar? Ook zijn er kattenrassen te vinden die onder de categorie halflang of zelfs haarloos vallen. We gaan alle soorten vacht voor je bij langs, van kort naar lang!

Haarloze katten

Ook al relateren wij katten vaak aan een bal van vacht, ook haarloze katten bestaan. Deze rassen hebben geen duidelijk zichtbare vacht, maar toch hebben ze een soort suède achtig gevoel wanneer je ze aait. Deze vacht bestaat uit hele fijne haartjes, waardoor ze toch nog enigszins zacht aanvoelen. Dus alhoewel ze haarloos genoemd worden, hebben ze wel degelijk een vacht.

Verder moeten deze katten wel regelmatig in bad. Bij katten met een vacht wordt het vet dat door de huid aangemaakt wordt door de vacht geabsorbeerd. Wanneer deze vacht ontbreekt – eigenlijk net als bij mensen – moet deze vetlaag er eens in de zoveel tijd afgewassen worden. Net als mensen zijn ze daardoor ook gevoelig voor de zon.

De vaak blanke huid van deze kat kan dan ook verbranden. Omdat ze geen dikke vacht hebben om zich mee warm te houden zijn ze ook gevoelig voor de kou. Dus wanneer de handschoenen weer van zolder gehaald moeten worden, of wanneer de zonnebrand weer nodig is, houd dan deze haarloze beestjes ook goed in de gaten. Voorbeelden van rassen die geen haren hebben zijn de Sphynx, de Peterbald en de Bambino.

Kortharige vacht

Bij de meeste mensen zijn katten met een korte vacht het bekendst. De meeste asbakkenrassen hebben dan ook een korte vacht. Om onder deze categorie te vallen mag de vacht niet langer dan vier centimeter zijn. Er is ook een reden dat deze vacht het bekendst is, want het is met betrekking tot verzorging ook de makkelijkste vacht. Klitten en matten komen niet voor. Vaak is het alleen tijdens de ruiperiode – wanneer de kat veel vacht verliest – nodig om te kammen. Voorbeelden van rassen die kortharig zijn: de Britse Korthaar, de Bengaal en de Burmees.

Langharige vacht

Lang haar bij katten wordt vaak gezien als erg mooi en majestueus. Een goedverzorgde langharige kat ziet er dan natuurlijk ook schitterend uit, maar de verzorging is dan ook wel erg belangrijk. Katten met lange haren behoren tot de categorie waarin veel haarverzorging nodig is. De haren van langharige katten kunnen wel 13 centimeter lang worden. Klitten en matten moeten dus regelmatig uitgekamd worden.

Het kammen is minimaal een keer per week nodig, maar twee tot drie keer per week wordt vaak aangeraden om de vacht mooi en strak te houden. Ook zijn deze haren natuurlijk opvallender in huis, want haaruitval bij katten is niets ongewoons. Wat extra stofzuigen met een langharige kat in huis is dan ook zeker geen overbodige luxe. Vooral in de ruiperiode zijn de lange haren echt overal in huis te vinden. Over het algemeen verharen langharige katten ook meer dan de katten uit de andere categorieën.

Verder is het goed om te weten dat wanneer langharige katten ouder worden, ze ook minder goed in staat zijn om hun vacht schoon te houden. Dan vergt de verzorging van de lange haren dus nog meer tijd. Ook is het ook belangrijk om te beseffen dat deze lange vacht ook als een soort mantel werkt om mogelijke gezondheidsklachten te verbergen. Een goed voorbeeld hiervan is overgewicht. Door de dikke vacht valt het nagenoeg niet op als de kat een kilo of zelfs meerdere kilo’s is aangekomen, of een hangend buikje heeft gekregen. Dit zijn wel dingen om in de gaten te houden, want overgewicht bij de kat kan gevaarlijk zijn. Voorbeelden van kattenrassen met lange haren zijn: de Maine Coon, de Ragdoll en de Noorse boskat.

Overige categorieën

Hoewel de drie bovengenoemde categorieën de belangrijkste categorieën zijn, worden er soms nog extra categorieën genoemd, zoals:

• Half-langharig
• Krullend haar

De half-langharige katten zitten eigenlijk tussen de kortharige en langharige katten in. Een vacht die langer is dan de vier centimeter, maar niet heel veel langer dan dat. Deze vachtsoort deelt dan ook de eigenschappen van beide omliggende categorieën. De vacht vereist meer aandacht dan de kortharige katten, maar zeker niet zoveel als lang haar. Voorbeelden van rassen die halflang haar hebben zijn de Chantilly en de Tiffanie.

Krullend haar komt ook voor bij katten. Het is alleen wel erg speciaal. Fokkers doen er soms jaren over om consistent een krul in de vacht te krijgen van een bepaald ras. Deze krul komt voort uit een mutatie in de genen die de vachteigenschappen bepalen. Omdat dit zo speciaal is bij katten, worden daarom ook flinke bedragen neergelegd om zo’n kat in huis te halen. Een voordeel is wel dat deze mutatie er ook voor zorgt dat de kat bijna niet verhaart. Aangezien deze krullende haren voornamelijk bij langharige katten voorkomen is dat zeker geen overbodige luxe!

Vachtopbouw

De vacht van katten bestaat niet uit allemaal dezelfde soort haren. Er is een bepaalde opbouw van de vacht die bij elk ras weer anders is. Deze verschillende soorten haren die samen de vacht vormen, worden gecategoriseerd onder de volgende namen:

• Ondervacht: Dit is de eerste laag van de vacht van een kat. Het zijn zachte, korte en vaak kronkelende haartjes die een warme laag over het lichaam van de kat vormen. Eigenlijk een soort donshaar. Deze laag is dan ook verantwoordelijk voor het zorgen van een goede isolatie van het lichaam. Kijkend naar de aantallen van de verschillende haren bestaat de ondervacht uit de meeste haren. Niet alle kattenrassen hebben deze laag, en weer andere rassen hebben alleen maar deze laag, zoals de Devon Rex.
• Middenvacht: Deze tweede laag is wat grover en langer dan de ondervacht. Ook deze haren zijn vaak licht kronkelend. Dit deel van de vacht is voornamelijk verantwoordelijk voor de isolatie, maar ook voor de bescherming van de ondervacht. De ondervacht is namelijk erg zacht en zijdeachtig, maar dat maakt het ook kwetsbaar. Het grootste gedeelte van de zichtbare vacht van de meeste katten bestaat uit deze middenvacht.
• Bovenvacht: Deze top laag van de vacht is nog weer langer dan de voorgaande lagen. Ook zijn deze haren nog grover en vaak helemaal recht. Op deze haar is vaak ook de meeste pigment en dus kleur waar te nemen. Deze haren hebben geen isolerende werking, maar zijn verantwoordelijk voor het afstoten van water en zonlicht. Zo beschermt de bovenvacht weer de midden- en ondervacht. Naast de bescherming van de onderliggende vachtlagen, zijn de haren van de bovenvacht ook dusdanig sterk dat ze de huid van de kat ook beschermen. Mocht de kat dus langs een scherp voorwerp lopen of aangevallen worden, dan beschermt deze vacht laag de huid tegen sneetjes en krassen.
• Snorharen: En niet onmisbaar natuurlijk: de snorharen van de kat. Ook deze behoren tot de vacht van de kat, maar dan met een heel ander doeleind. Deze haren zijn erg dik en groeien uit de snuit van de kat. Vanuit deze plek groeien ze alle kanten op om een oriënterende functie te verlenen. Met de snorharen kan een kat inschatten of bijvoorbeeld een opening groot genoeg is om doorheen te kruipen. Ze kunnen de kat dus als het ware laten voelen. Het zijn dus een soort sensoren. Er zitten dan ook zenuwen in deze haartjes. Knip deze daarom ook nooit zomaar af! De kat zal dit als erg pijnlijk ervaren.

Wat zijn de haarpatronen die voorkomen?

Nu duidelijk is hoe de vacht van een kat er qua lengte en opbouw uit kan zien, is het tijd om de verschillende patronen die in de haren zichtbaar kunnen zijn te laten zien. Er zijn twee soorten patronen te onderscheiden:

• De haarpatronen, waar we inzoomen op de individuele haren en hoe deze gekleurd of gemengd gekleurd kunnen zijn.
• De kleurpatronen, waar we juist uitzoomen naar de kat in zijn geheel. Hier kijken we naar hoe de verschillende gekleurde haren een patroon vormen op de kat.

In het deel dat nu volgt gaan we in op de individuele haren van de kat. We kunnen de volgende soorten onderscheiden:

• Effen of non-agouti: Zoals de naam al doet vermoeden een egale vacht waar elke haar maar één kleur heeft, van de wortel tot de punt.
• Tipped: Hierbij zit de kleur van de kat in de punten van de haren. Dit zorgt voor een soort waas over de vacht heen van de kleur die zich in de puntjes bevindt.
• Smoke: Bij dit patroon zijn de haren ook tweekleurig. Het ene deel van de haar kan de helft zijn tot maximaal twee-derde. De grens hiervan is vaak erg sterk. Vaak is het wel zo dat de kop en poten minder kleur bevat, waar dit bij de borst, onderkant van de buik en keel meestal meer is.
• Gearceerd (in het Engels Shaded): Dit patroon lijkt heel erg op het smoke patroon, maar het gekleurde gedeelte is kleiner. Namelijk een-achtste tot een-derde van de haarlengte.
• Glitter: Dit is een niet zo veel voorkomende eigenschap van kattenharen. Bij deze haren ontbreekt de kleur juist aan de punt. Soms ook gedeeltelijk in het midden van de haar. Dit komt door een bepaald gen en het geeft de vacht een glitterachtig effect.
• Ticking of agouti: Bij dit patroon hebben de individuele haren een aantal gekleurde banden over de haren heen verspreid. Deze haarsoorten zijn de basis van een groep kleurpatronen die Tabby wordt genoemd. Deze Tabby patronen worden in het kopje Kleurpatronen verder behandeld.

Al deze haarpatronen creëren uiteindelijk een bepaald kleurpatroon voor de gehele vacht van de kat.

Wat zijn de kleurpatronen die voorkomen?

Als we het hebben over kleurpatronen of vachtpatronen, kijken we naar de kat in zijn geheel. Hiermee wordt bedoeld hoe de vacht eruit ziet en wat voor patronen zichtbaar zijn als de kat langs zou lopen.

• Effen: Deze is al bekend vanuit de haarpatronen, maar kan natuurlijk ook voorkomen in de gehele vacht van de kat. Hierbij zijn dus alle haren effen van kleur over de gehele vacht.
• Tweekleurig: Zoals de naam al zegt heeft de vacht bij dit patroon twee kleuren. Vaak is er niet een duidelijk terugkerend patroon over de vacht te vinden, maar zijn er over de vacht heen duidelijke effen vlekken te vinden van een andere kleur. In de meeste gevallen komt dit voor bij katten die wit zijn en de vlekken in een andere kleur hebben.
• Driekleur: Deze variant van de vacht wordt ook wel vaak lapjeskat genoemd. Zoals de naam al weergeeft bestaat de vacht hier uit 3 (vaak effen) kleuren. De meest voorkomende driekleuren hebben rood, wit en zwarte kleuren.
• Tabby of Cypers: Dit is een patroon waarin ook verschillende kleuren maar ook kleurencombinaties mogelijk zijn. Dit is de meest voorkomende vacht soort bij katten. In deze patronen komt niet veel wit voor. Eigenlijk is het Tabby patroon een combinatie van verschillende patronen:

• • Gespikkeld: In dit patroon hebben de individuele haren een eigen kleurenband. Hierdoor ontstaan een erg gedetailleerd patroon. Dit patroon ontstaat door het zogenoemde Ta-gen.
  • Klassiek: Dit patroon bestaat uit bredere strepen die rond een bepaald punt lijken te draaien. Over het lichaam zelf zijn deze strepen breder dan op het hoofd. Op het hoofd kunnen de strepen soms ook de letter M vormen.
  • Makreel: Dit patroon bevat voornamelijk verticale strepen die soms licht buigen. De strepen kunnen ook onderbroken zijn of stippen vormen. Ook bij dit patroon kunnen de strepen op het hoofd de letter M vormen.
  • Gevlekt: De naam van dit patroon omschrijft eigenlijk alles al; geen strepen of lijnen, maar vlekken of stippen.
• Tortie of Schildpad: Dit is een mix van twee kleuren, meestal rood en zwart. Hier wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de man en de vrouw. Het mannetje krijgt maar één X-gen, de vrouwtjes krijgen er twee.  Als vrouwen een X gen krijgen met rood en een X gen krijgen met een andere kleur, dan is het resultaat een schildpad, vanwege het gemengde resultaat. Daarom komt deze kleur ook voornamelijk voor bij poezen en nauwelijks bij katers. De kleuren kunnen soms ook wel enigszins neigen naar blauw en crème.
• Colourpoint: De colourpoint is een pointaftekening waarbij de vacht donkerder van kleur is bij de oren, de voeten, de staart en op het gezicht. Men vermoedt dat dit door een bepaald gen wordt veroorzaakt. Dit gen zorgt ervoor dat de wat koelere delen van de kat donkerder van kleur worden. Bij de geboorte van een kat met colourpoint vacht is dit meestal nog niet meteen zichtbaar. Op latere leeftijd ontwikkelen deze kleuren zich steeds meer.

De belangrijkste vachtpatronen zijn hierboven wel genoemd. Alleen bestaan er nog veel meer varianten die vaak wel te categoriseren zijn onder bovengenoemde patronen. Soms wordt het ook simpelweg een extra benaming voor het patroon gezet. Een aantal voorbeelden zijn:

• Een mengsel van de patronen die hier dan weer een eigen naam voor krijgen. Zoals een kat die een colourpoint vacht heeft, maar waar de donkere delen patronen van Tabby bevatten. Deze soort wordt dan Tabbypoint genoemd.
• Een vacht met een tweekleur, waarbij de kleur alleen op de kop en de staart zit. Dit patroon wordt Van genoemd.
• Ook hebben bepaalde vachtpatronen met een specifieke kleur soms een eigen naam, zoals zilveren en gouden kleuren. Een voorbeeld is een Tabby patroon, waarbij de basiskleur goud is. Dit patroon wordt dan Golden Tabby genoemd.

Wat zijn de vachtkleuren die voorkomen?

Nu bijna alle aspecten met betrekking tot de vacht zijn genoemd gaan we het nu hebben over de kleur. De kleur van kattenhaar wordt bepaald door 2 verschillende soorten pigmentkorrels, ook wel melanine genoemd. Dit is eigenlijk hetzelfde als bij mensen. De ene soort zorgt voor een rode kleur en de andere voor een zwarte kleur. Zijn er helemaal geen pigmentkorrels aanwezig? Dan is de kleur van deze haren wit. De kleuren zwart en rood kunnen samengemengd worden tot weer andere kleuren. De 5 primaire kleuren bij katten zijn daarom:

• Zwart: De eerste hoofdkleur die wordt veroorzaakt door pigment genaamd eumelanine.
• Rood: De tweede hoofdkleur die wordt veroorzaakt door pigment genaamd feomelanine.
• Chocolade/bruin: Een romige bruine kleur. Dit kan variëren van erg licht tot een donkere pure chocolade kleur. Het zwart in deze kleur is verminderd, waardoor deze bruine kleur naar voren komt.
• Kaneel: Kaneel is een roestige en roodbruine kleur. Bij deze soort is het zwarte pigment nog meer verminderd dan bij chocolade.
• Wit: Bij deze haarkleur is geen pigment aanwezig, waardoor de haren er wit uitzien.

Maar van deze 4 kleuren (wit uitgezonderd), kunnen nog weer 4 secundaire vachtkleuren onderscheiden worden. Dit doordat er verdunning plaatsvindt in de hoeveelheid pigmentkorrels van beide types:

• Blauw of grijs: Ontstaat uit een zwarte vacht door een vermindering in zwarte pigmentkorrels.
• Crème: Ontstaat uit een rode vacht door een vermindering in rode pigmentkorrels
• Lila: Ontstaat uit een chocoladekleurige vacht door een vermindering in beide pigmentkorrels.
• Beige of fawn: Ontstaat uit een kaneelkleurige vacht door een vermindering in beide pigmentkorrels.

Tot slot

Zoals je kunt lezen zitten er veel verschillen in de kleuren en patronen van de vacht. Niet iedere kat is de knuffelbare haarbal zoals we die ons voorstellen. Hoe ziet jouw kat eruit? Heeft deze ook een bijzondere vacht met een unieke en bijzondere kleur? Wij zijn benieuwd. Laat het ons weten in een reactie onder dit artikel!